1. polis əməkdaşlarını başa düşməsin deyə dustaqların sözlərə fərqli məna yükləyərək işlətdikləri jarqon. amma, artıq o qədər gündəlikləşib ki, polis və ya ədliyyənin başqa əməkdaşları da eyni jarqondan istifadə edir.

sadəcə rus sözləri deyil bunlar, azərbaycan dilində bəzi ifadələr də bu jarqona daxildir. məsələn, xataya ilk girdiyim zaman man məni severə göndərdilər. 5 litrlik su baçoklarına su doldurub başımı yudular ki, təzə etapsan rahatlan elə gir içəri. çiməndəndən sonra dustaqlar hamısı "həmişə çöldə-bayırda" dedilər. anlamadığımdan bir neçə dəfə nəə? deyə soruşdum. sonda birisi, "yəni ki -həmişə təmizlikdə-, burada başqa cür deyilir" dedi. ilk öyrəndiyim həbsxana jarqonu bu oldu.

yuxarıda izahını vermədiyim sözlərə gəldikdə isə,
xata- kamera, otaq. xata orada qalan dustaqların, müvəqqəti də olsa, evi kimidir. yəni, evində təmizliyə necə önəm verirsənsə xatanı da elə təmiz saxlamalısan. yerə çörək qırıntısı tökdünsə sən süpürməlisən. hər yer tozdursa silmək üçün dustaqlarla birlikdə cəhd göstərməlisən.

sever- tualet. həbsxana içində belə bir anlayış var ki, yaşayış severdən başlayır. hətta bu paradiqmalarına dəlil gətirmək üçün əvvəllər yaşanmış bir hadisəni misal çəkirlər. günlərin bir günü həbsxanaya xəbər gəlir ki bu zona oğru gəlir. hamı təşvişə düşür. oğru xataya girir, ilk olaraq heçkimlə danışmadan severə girir. severin çirkli olduğunu görüb başlayır təmizləməyə. dustaqlar təəccüblə baxır ki, bu neyləyir. görürlər ki, oğrudu. hamısı deyir ki, ver biz təmizləyək. oğru da, cavabında "mən təmizləyib çıxana kimi hamınız elə edin ki bu xatadan çıxın. kimi görsəm vuracağam. öz yaşayışınızı qura bilməmisiniz hələ."

etap- kameraya təzə gəlmiş dustaq. əgər ilk dəfədir həbsxanaya düşübsə, etapçılıq olaraq ona 5 gün heçnə işlətmirlər. yəni, 5 gün qabları yumur, təmizlikdə iştirak etmir və sairə.

zalatoy- söhbət həll etmək üçün stol. hər hansı bir söhbət düşəndə, aydınlıq verilməli məqamlar olanda zalatoy qurulur. zalatoyda ciddi söhbətdə söz bildirmə haqqı olan hamı qatıla bilər. yəni sındırılmış insanlar, nadzora və ya rəisə yaltaqlananlar daxil ola bilməz (və ya başqa yolla sındırılanlar). əsasən adboydan qabaq qurulur.

nadzor- mühafizəçi. dustaqlara nəzarət edən ədliyyə və ya din əməkdaşı.

adboy- yat komandası. kürdəxanı türməsində fərqli, zonlarda fərqli, mənim qaldığım yerdə fərqli saatlarda olur. bizdə saat 23.00-da idi. adboydan sonra söhbət eləmək, yerindən qalxmaq olmaz.

hay-huy- aşağıdakı xata ilə danışmaq. severdə əl-üz yuyanın xortumunu çıxardıb, unitazda əyilib aşağı tutaraq danışırsan aşağıdakılarla. hay-huy zamanı digər dustaqlar səssiz olmalıdır ki, səs eşidilsin. hay-huya çıxmamışdan qabaq əlaqə saxlamaq istəyən kamera divara 3 dəfə vurur. o zaman başa düşürsən ki sənlə nəyəsə görə danışmaq istəyir. xatada vəziyyətə baxan dustaq hay-huya çıxır.

malyava- məktub. digər xatadakı dustaqlar hər hansı bir şeyi aydınlaşdırmaq və ya nəyəsə ehtiyacları olduğunu bildirmək üçün malyava yazır.

proqul- gəzinti. həm gəzinti, həm də siqaret çəkmək üçün lazımi məkan. kürdəxanıda proqul otağın içindədir, yəni kameradan bayıra çıxmırsan. zonda isə açıq havadadır. mənim olduğum yerdə isə kameradan çöldə, amma binanın içindədir. gündə 7 dəfə hər biri 5-6 dəqiqə olmaqla proqula çıxırdıq. 1 proqula maksimum 2 siqaret çəkmək mümkün olur. bəzən nadzorlar prinsipə düşüb 1 dəqiqə də saxlayırlar. proqul sahəsi isə 8 addım şaquli, 7 addım üfüqi ölçüsündə olan yerdir. sadəcə pəncərələri daha böyükdür deyə hava gəlir. həm də, azadlığın qoxusunu hiss edirsən.

kormuşka- kameranın qapısında yeməkləri vermək üçün istifadə olunan dördbucaq formasında boşluq.

balandyor- dustaqlar arasında bəziləri həm vaxtlarını keçirmək üçün, həm daha çox siqaretə çıxmaq üçün, həm də daha çox yemək üçün balandyor işləyir. yəni, yeməkləri paylayır, çayları süzür, çöldə rəisin maşınlarını yuyur, təmizlik işlərinə baxır və sairə. balandyorlar sındırılmış hesab olunmur, amma ciddi söhbətdə iştirak etmək hüquqları olmur. balandyorların ayrı kamerası olur və hamısı birlikdə qalırlar.

it, ment- polislər üçün istifadə olunan sözlər. məsələn, "tutulanda itlər qaçırdı dalımca" deyilir polis əvəzinə. və ya, "mentlər elə vurdu ki, lap böyrəyim çıxdı yerindən".

naroq- dükan. hər axşam nadzor gəlib naroqda nə yazdıracağını soruşur. dustağa peredaça gələndə ailəsi pul da gətirirsə o pul dustağın balansına yazılır. o balansa uyğun olaraq dustaq dükandan nəsə istəyə bilər. kürdəxanıda, zonda fərqli məzmunlar var. mənim olduğum yerdə naroqdan sadəcə su, çörək, qənd, duz, şor, sarımsaq, soğan, meyvə suyu, sabun, diş fırçası sifariş edə bilirdin. 1 manatlıq suyu 3 manata, 2 manatlıq meyvə suyunu 5 manata satırdılar.

peredaça- sovqat. ailənin sənə göndərdiyi piçenye, su, alt paltarı, kitab və sairə.

smenka- tuman.

mujik- sadə dustaq. mujik oğru yolunu getmir, heç ora marağı da yoxdur. ancaq yaşayışını bilir, hörmətini saxlayır, öz işindədir. mujikin ciddi söhbətdə iştirak etmə hüququ var.

strimlyaqa- oğru yolunu getməyə başlamış, o yolu davam etdirmək istəyi olan insan. yəni ki, artıq həyatını buna uyğun olaraq formalaşdırır.

avara- oğrudan bir pillə aşağı rütbə. oğru olmamışdan qabaq avara adını almalısan.

malış- xatadakı ən kiçik yaşlı dustaq.

hələlik yadıma düşənlər, ağlımda qalanlar bunlardır. yadıma düşdükcə yeniləyərəm -*